شبهه
آیا امام سجاد در مصیبت پدرشان (علیهما السلام) سر به دیوار زدند؟
❌?
برخی از طرفداران #قمه_زنی مطلب زیر را به عنوان دلیلی بر جایز یا مستحب بودن این کار ذکر می‌کنند:
قال الراوي: لما سمع علي بن الحسين عليه السّلام سقوط الرأس في حجر الجارية الحسناء، قام على طوله و نطح جدار البيت بوجهه. فكسر أنفه و شجّ رأسه و سال دمه على صدره، و خرّ مغشيا عليه من شدة الحزن و البكاء.
قطعا نمی توان به چنین نقلی اعتماد کرد؛ اما چرا؟
1. منبع این حدیث، «دار السلام» مرحوم #محدث_نوری محدث_نوری است. دربارۀ این منبع چند مطلب لازم به تذکر است:
1.1. خود محدث نوری از نظر فن حدیث، بیشتر، جامع‌نویس است نه صحیح‌نویس؛ یعنی کتب او را نمی‌توان به عنوان منبع صحیح شمرد و اساسا خود ایشان هم در بعضی از آثارشان صرفا قصد جمع‌آوری نقل‌ها را داشتند، نه نقل احادیث صحیح.
2.2. ویژگی دیگر آثار ایشان، متأخر بودن است. در نقل‌های مربوط به حوادث تاریخی، منابع به متقدم و متأخر تقسیم می‌شوند. اگر یک مطلب در کتب متأخر (به خصوص بعد از دورۀ صفویه) باشد و اثری از آن در کتب متقدم نباشد، هیچ فقیهی به آن اعتماد نمی‌کند و آن را ملاک عمل نمی‌داند.
2.3. ایشان حدیث را از «بعض المجاميع للمتأخرين» نقل می‌کند:
2.3.1. بنابراین ایشان نامی از منبع اصلی نمی‌آورند و معلوم نیست اگر نام آن کتاب فاش می‌شد، دین‌شناسان، آن را معتبر می‌دانستند یا نه. بلکه به احتمال زیاد اگر منبع ایشان کتاب معتبری بود، نامش را ذکر می‌کردند تا به آن اعتماد شود؛ همانگونه که سیرۀ تمام علما و عاقلان همین است.
2.3.2. اشکال متأخر بودن و جامع بودن (به جای صحیح بودن) منبع تاریخی (که دربارۀ آثار خود محدث نوری بیان شد) دربارۀ این منبع نیز وارد است.
2.4. دو شاهد دیگر بر عدم اعتبار سندی این نقل:
2.4.1. این مطلب در هیچ کدام از کتب حدیثی شیعی و سنی مورد عنایت اهل علم وجود ندارد. با جستجوی ساده‌ای در نرم‌افزارهای حدیثی می‌توان صحت این ادعا را ارزیابی کرد.
2.4.2. علاوه بر منابع حدیثی، حتی هیچ منبع تاریخی مورد قبولی چنین نقلی را ذکر نکرده است. با جستجو در نرم‌افزار «حدیث اهل بیت» (وابسته به دار الحدیث) که مشتمل بر کتاب ارزشمند «موسوعة الامام الحسین (علیه السلام)» است، متوجه می‌شویم که حتی چنین منبعی هم آن را نقل نکرده؛ در حالی که در پی جمع‌آوری تمام مطالب مربوط به امام حسین (علیه السلام) است (حتی اگر نسبتا قابل اعتماد باشد).
با توجه به این مطالب، این نقل از نظر شرعی، هیچ حجیت و اعتباری ندارد.
3. نقل مذکور دارای ویژگی‌هایی است که اعتماد انسان را به صحت آن سلب می‌کند و احتمال جعلی بودن آن را تقویت می‌کند. مانند آنکه یک نفر علنًا حضرت زهرا را پس از رحلتش ببیند که موهایش آشکار است و در مصیبت پسرش، پدرش را می‌خواند! آن هم با این وصف که «زن جوان زیبایی» را دیده!!! آیا این عزادارن محترم (که قاعدتا رویکردی سنتی به دین‌شناسی دارند) این تعابیر را در شأن اهل بیت (علیهم السلام) می‌دانند؟
همچنین نقل می کند وقتی امام سجاد ع به هوش آمد، فریادی زد که اهل شهر آن را شنیدند.
هر چند وقوع چنین حوادثی در شرائط خاص و به خودی خود، ممکن است، اما با توجه به استبعاد عمومی، باور به آنها نیازمند دلائل محکمی است که در اینجا وجود ندارد و معمولا علمای دین، چنین تعابیری را به قصه‌پردازی شبیه‌تر می‌دانند تا #تاریخ.
4. توجه به حدیث مهمی از سید الشهدا (علیه السلام) می‌تواند در تضعیف جدی‌تر این نقل کمک کند. سید بن طاووس در لهوف نقل می‌کند که شب عاشورا حضرت زینب (سلام الله علیها) بر صورتش زد و فریاد برآورد ولی امام حسین (علیه السلام) به ایشان فرمود:
«مَهلًا! لا تُشمِتِي القَومَ بِنا؛ آرام باش! شماتت مردم را بر ما برانگیخته مکن!»
آیا روا است که بگوییم یک امام معصوم چنین رفتاری را از یک غیر معصوم (به عصمت کبرا) موجب شماتت مردم و کاری ناشایست شمرده، ولی امام معصوم دیگری کاری شدیدتر از آن را انجام داده است؟!
جمع‌بندی:
با توجه به مجموع مطالب، قطعا چنین نقلی را نمی‌توان یک #حدیث_معتبر دانست و بر اساس آن به فتوا و نظر شارع مقدس رسید.
امیدوارم همۀ ما به دنبال وظایف حقیقی خود و رضای خدا باشیم و سلیقه‌های ذوقی و شخصی خود را بر دین تحمیل نکنیم!
